پیری روی تمام اندامها و سیستمهای بدن تأثیر میگذارد، یکی از این سیستمها عضله اسکلتی است، تغییرات زیادی در سیستم عضلانی به دلیل روند پیری اتفاق میافتد. در سن ۸۰ سالگی، ۴۰-۵۰٪ از قدرت عضلانی، توده عضلانی، نورونهای حرکتی آلفا و سلول ماهیچهای از بین میروند.
تأثیر پیری بر واحد حرکتی
در دوران پیری تعداد واحدهای حرکتی-عملکردی کاهش یافته است، بازسازی واحد حرکتی با دفع فیبرهای عضلانی به ویژه الیاف نوع ۲ انجام میشود و پس از آن دوباره این کاهش، توسط آکسونها از واحدهای حرکتی منشا میگیرد.
تأثیر پیری بر عضله
قدرت عضلانی:
قدرت عضله و قدرت پیشرفت عضلات کاهش مییابد، به طور کلی ضعف در دهه ۳ زندگی شروع میشود و کاهش قدرت پیشرفت عضلات با پیرتر شدن فرد بیشتر میشود، تخمین زده میشود ۸٪ قدرت عضلات در این دوران کاهش مییابد.
عوامل مؤثر بر قدرت عضلات
۱. ورزش، باعث تقویت قدرت عضلات خواهد شد.
۲. رژیم غذایی مناسب روند پیری را به تعویق انداخته است.
۳. آسیب باعث تخریب فیبر عضلانی میشود.
ویژگیهای عضلات در پیری:
۱. ضعف
۲. کاهش توده عضلانی
۳. کاهش مویرگها و خونرسانی به فیبرهای عضلانی
۳. رسوب چربی جایگزین فیبرهای عضلانی میشود
سرعت انقباض
سرعت فیبرهای عضلانی برای انقباض در پاسخ به پیام عصب حرکتی کاهش یافته است که منجر به کاهش کلی زمان انقباض عضلات میشود.
استقامت عضلات
از آن جا که با افزایش سن عضله توانایی سیستم مویرگی عضلات در تغذیه ماهیچهها از بین میرود، در نتیجه افت استقامت و خستگی عضلات به راحتی اتفاق میافتد.
توده عضلانی
در صورت عدم تحرک، روند پیری باعث میشود افراد دچار از دست رفتن تودههای عضلانی شوند و عضلات آنها آتروفی میشوند، این امر میتواند با فعالیت بدنی به تأخیر بیفتد.
متابولیسم پروتئین
سنتز پروتئین با پیشرفت سن کاهش مییابد و تعادل بین سنتز و تحلیل مختل میشود.
فواید ورزش برای افراد مسن عبارتنداز:
افزایش اعتماد به نفس
بهتر شدن خلق و خو
بهتر شدن کیفیت خواب
افزایش انرژی بدن
کاهش استرس و افسردگی
بهبود عملکرد جسمی
افزایش تعادل
جلوگیری از افتادن
ورزشهای مفید و مضر برای سالمندان
سالمندی دورانی است که فعالیت های جسمانی و روانی فرد کاهش پیدا میکند و ابتلا به بیماریهای جسمی و ذهنی ممکن است منجر به احساس افسردگی در فرد شود.
یکی از روشهای سادهای که از پیری جلوگیری میکند ورزش است. ورزش را باید به صورت پیوسته، مدام و بر اساس اصول صحیح انجام داد.
بدون فعالیت و کار، انرژی خیلی زود تحلیل میرود. افرادی که تحرک کمتری نسبت به افراد پرتحرک دارند، در خطر ابتلا به بیماریهای گوناگون قرار میگیرند. ورزش کردن برای تمام افراد و هر گروه سنی مفید است.
تحقیقات تازه پزشکی نشان داده است که پیری زودرس، با بیتحرکی تسریع میشود. خمودگی بدن ناشی از عدم تحرک مهمترین عامل ایجاد پیری زودرس است.
به طور کلی ورزش با چند هدف مهم انجام میشود: از جمله ورزشی که برای فعالیتهای حرفهای است، ورزشی که برای حفظ سلامتی و ایجاد نشاط و سالم ماندن بدن است و در نهایت ورزشی که برای درمان بیماریها انجام میشود.
ورزش سالمندان باعث تقویت عضلات، تسهیل گردش خون، کاهش تنش و انعطافپذیری بدن میشود. ورزش علاوه بر اینکه سیستم قلبی و عروقی را تقویت میکند، باعث پیشگیری از پوکی استخوان و ترمیم اختلالات استخوان نیز میشود.
کدام ورزش ها مفیدند؟
ورزش ایروبیک و هوازی علاوه بر اینکه سیستم اسکلتی و عضلانی را تقویت میکند، برای سیستم قلبی، عروقی، عصبی و حالات روحی و روانی فرد نیز موثراست. ورزش غیرهوازی برای تقویت گروه خاصی از عضلات برای تقویت مفاصل انجام میشود، ولی عمدهترین ورزشی که برای سالمندان توصیه میشود ورزشهای هوازی است.
پیاده روی، شنا کردن و دوچرخه سواری به عنوان ورزشهای سودمند به سالمندان پیشنهاد میشوند. سالمندان اگر بتوانند به مدت 30 دقیقه ورزشهای هوازی مثل پیاده روی، را در بیشتر روزهای هفته یا هر روز هفته انجام بدهند بسیار سودمند خواهد بود.
پیادهروی یکی از مناسبترین ورزشها برای سالمندان است.
انجام ورزشهای تحمل کننده وزن چون پیادهروی سبب افزایش تراکم استخوان میشود و ورزشهای تقویتکننده عضلات بازکننده ستون فقرات پشت باعث بهبود خمیدگی قامت می شوند و ترکیب این دو به همراه ورزشهای تعادلی و بهبود فضای داخل منزل و محیط کار از جمله مواردی است که میتواند به پیشگیری از زمین خوردن و شکستگیهای ناشی از پوکی استخوان کمک کند.
کدام ورزش ها توصیه نمی شوند؟
انجام ورزشهای پربرخورد مانند فوتبال، دویدن سریع و یا ورزشهای رزمی خشن در سالمندان توصیه نمیشود.
ورزشهای گروهی و ورزشهایی که بدون در نظر گرفتن شرایط جسمانی هر بیمار تجویز می شوند، ممکن است باعث تشدید بیماریها و حتی ایجاد بیماری جدید شوند.
ورزشهایی که در آن بیمار کمر و پشت را خم میکند و یا ورزشهایی که در آن بیمار عضلات پشت ساق و رانها را کشش می دهد، ممکن است برای مبتلایان به تنگی کانال نخاعی مفید باشد، اما برای مبتلایان به پوکی استخوان مناسب نیستند. برعکس تقویت عضلات بازکننده پشتی برای مبتلایان به پوکی استخوان مفید است، اما درد و ناراحتی مبتلایان به تنگی کانال نخاعی را تشدید می کند.
توصیه های لازم
- دقت در زمان شروع ورزش سالمندان بسیار مهم است. ضمن اینکه هر گونه ورزشی نیز برای این افراد مناسب نیست.
- محیط انجام ورزش باید آرام و فرد سالمند باید پوشش مناسبی داشته باشد.
- جلوگیری از تعریق و نوشیدن مایعات کافی مهم است تا فرد دچار کم آبی بدن نشود.
- زمینی که فرد در آن پیادهروی میکند، نرم باشد و بهتر است سراشیبی نداشته باشد.
- اگر سالمندان بیرون از خانه، مشکل دارند از تردمیل و دوچرخه ثابت استفاده کنند. ولی در کل به سالمندان توصیه میکنیم که حداقل هر روز 15 دقیقه ورزش کنند.
- باید مشخص شود که کدام قسمت از بدن سالمندان دچار ضعف است که از وزنههای کوچک استفاه کنند و ورزشهای تعادلی را نیز تحت نظر پزشک انجام دهند، مثلا راه رفتن در خط مستقیم به تعادل در راه رفتن کمک میکند