زانوی ضربدری (ژنووالگوم یا پای ضربدری) عارضه‌ای است که در آن ران‌ها به سمت داخل زاویه پیدا می‌کنند و زانوها با یکدیگر تماس می‌یابند در حالی که قوزک‌ها از هم دور می‌شوند.(شکل زیر روند رشد طبیعی زاویه زانو را نشان می دهد
اگرچه در بسیاری از کودکانی که مشکل پزشکی دیگری ندارند، بدشکلی زانوی ضربدری یک عارضه گذرا است، اما در بعضی افراد این عارضه ناشی از یک اختلال ارثی یا ژنتیکی و یا یک بیماری متابولیک استخوان بوده و در آن‌ها باقی می‌ماند یا حتی پیشرفت می‌کند.
الگوی عمومی راه رفتن در افراد مبتلا به این عارضه به صورت یک حرکت دورانی است، به این معنی که فرد باید در هنگام راه رفتن هر کدام از پاهای خود را به بیرون بچرخاند تا بتواند بدون برخورد پای تکیه‌گاه به پای متحرک قدم بردارد.در اینجا، نه تنها مکانیک راه رفتن به هم می‌خورد، بلکه به دلیل وجود بدشکلی زاویه‌ای قابل توجهی که رخ داده است، درد پشت و میانه زانو نیز در میان مبتلایان به این عارضه ایجاد می شود.
علائم و نشانه ها
اغلب زانو ضربدری با بدشکلی صافی کف پا در ارتباط است. وقتی عارضه زانوی ضربدری شدید باشد مفاصل مچ پا (مفصل ساب‌تالار ) مجبور می‌شوند که به سمت بیرون بچرخند. این وضعیت باعث می‌شود که کشش و فشار شدیدی به رباط‌ها، تاندون‌ها و بافت نرم موجود در ناحیه قوس داخلی وارد شود.
کودکانی که عارضه‌های پای ضربدری و صافی کف پای آن‌ها شدید است خیلی بد می‌دوند و در کل اندام‌های آن‌ها نسبت به همسالانشان هماهنگی خیلی پایینی دارند. فعالیت بدنی خیلی زود آن‌ها را خسته می‌کند و نمی‌توانند به اندازه همسالانشان در فعالیت‌های ورزشی شرکت کنند. وجود مشکلات زانو در کودکان مبتلا به زانو ضربدری بسیار شایع است.
هم‌محور نبودن مفصل پاتلوفمورال، که در میان این کودکان شایع است، باعث می‌شود که نتوانند تعادل خود را حفظ کنند. حرکت غیرطبیعی کشکک زانو در شیارش، آن را مستعد عارضه‌های نرم شدن غضروف و نیمه دررفتگی کشکک می‌کند. شدید بودن عارضه زانوی ضربدری همچنین باعث فشار بیش از حد به طرف داخلی استخوان ران و استخوان ساق می‌شود (یا سندروم استرسی در سطح داخلی ساق ) که عموماً به آن درد ساق گفته می‌شود.
چه عواملی در بروز زانوی ضربدری نقش دارند؟
اکثر کودکان هنگامی که به سن مدرسه می‌رسند تا حدودی زانوی آن‌ها ضربدری می‌شود. این وضعیت زمانی به وجود می‌‌آید که وزن کودک به قسمت بیرونی مفصل زانو منتقل می‌شود. معمولا ضربدری زانو یک بخش طبیعی از فرآیند رشد است. گاهی اوقات ضربدری شدن زانو میتواند به علت یک بیماری به وجود بیاید یا آنکه جز علائم و نشانه‌های یک اختلال دیگر باشد. نرمی استخوان که به علت کمبود ویتامین دی به وجود می‌‌آید یکی از دلایلی است که میتواند باعث ضربدری شدن زانوها شود.
علل وضعی
اگر شما به سمت داخل چرخیده است این وضعیت میتواند باعث چرخش ران به سمت داخل شده و منجر به ضربدری شدن پا گردد.
مشکلات مرتبط با لگن، زانو و مچ پا
اگر مفاصل لگن، زانو و مچ پای شما وظایف خود را به طور صحیح انجام نمی‌دهند این وضعیت میتواند باعث ضربدری شدن زانوهای شما شود.
علل ساختاری
فاکتورهای زیر میتواند باعث بروز تغییرات فیزیکی در شکل گیری مفصل و استخوان زانو شوند:
• فاکتورهای ژنتیکی
• آرتریت
• نرمی استخوان
• کمبود ویتامین
تمرین های تقویتی
تقویت عضلات اطراف لگن و ران به اصلاح زانوی ضربدری کمک می‌کند.
پلانک از پهلو با زانوی صاف
روی پهلوی چپتان دراز بکشید، و ساعدتان را کاملاً روی زمین قرار دهید. پاهایتان را روی یکدیگر قرار دهید؛ دست راستتان را هم روی لگنتان بگذارید. ناحیه باسنتان را بالا ببرید به طوری که از شانه‌ها تا مچ پاهایتان در یک خط مستقیم قرار گیرد. پای راستتان را تا جایی که ممکن است بالا ببرید، سپس به آرامی آن را پایین بیاورید. این حرکت را برای هر طرف 10 بار تکرار کنید.
قدم گذاشتن روی بلندی از پهلو
بین دو نیمکت که در کنار هم قرار گرفته‌اند بایستید. با پای راستتان روی نیمکت سمت راست قدم بگذارید، به طوری که پای چپتان در هوا آویزان بماند. پایتان را دوباره روی زمین بگذارید، و این حرکت را با پای چپتان تکرار کنید. این حرکت را به تناوب برای هر پا 10 بار تکرار کنید.
دور کردن پا از بدن در حال ایستاده
یک باند کشی را به یک جسم ثابت مثل پایه یک صندلی ببندید. سر دیگر باند را محکم دور ساق پایتان قرار دهید. پایتان را از کنار بالا بیاورید و آن را تا حد ممکن از بدنتان دور کنید و سپس پایین بیاورید. این حرکت را 10 بار برای هر پا تکرار کنید.